DRIEBERGEN - Nederlandse luchtvaartmaatschappijen en de luchtmacht moeten de komende jaren mogelijk vechten om nieuwe piloten. Nu de economie wereldwijd aantrekt en maatschappijen massaal nieuwe vliegtuigen bestellen stijgt de vraag naar nieuwe vliegers explosief. Vliegscholen bereiden zich voor op meer studenten dan voorheen en aspirant piloten kunnen vrijwel direct na hun vliegopleiding plaatsnemen in de cockpit.

Luchtvaartnieuws.nl vroeg aan diverse ‘stakeholders’ in de luchtvaart om een reactie over het dreigende pilotentekort.

De afgelopen jaren werden bij KLM slechts vliegers van de eigen Flight Academy op Eelde in dienst genomen. Het aantal afgestudeerden is echter niet toereikend om dit tekort op te vangen. Bij KLM dreigt mede daarom vanaf volgend jaar een pilotentekort. “Logisch dat we dan ook naar andere opleidingen kijken. Als de vliegers maar voldoende gekwalificeerd zijn”, zegt KLM woordvoerder Bart Koster. Daarnaast kondigde de luchtvaartmaatschappij eerder dit jaar aan om na enkele magere jaren ook ervaren vliegers van buitenaf te werven. Binnen KLM worden de vliegers indien nodig verder opgeleid en kunnen ze hun type rating behalen.

Ype de Haan, het hoofd van de KLM Vliegdienst, zei eerder dit jaar in de Telegraaf dat het KLM-vliegerskorps de komende tien jaar groeit van 2400 nu naar zeker 3500. Het probleem in de aanvoer van vliegers wordt vooral veroorzaakt door het opdrogen van de traditionele bronnen voor ervaren piloten bij Koninklijke Luchtmacht en Marine, waar ingrijpende inkrimpingen hebben plaatsgevonden. Bovendien treedt er een meer dan gemiddelde uitstroom van gepensioneerde vliegers op.

Om de problemen op te vangen denkt KLM aan het verhogen van de pensioenleeftijd, die 56 jaar bedraagt. Internationaal is die merendeels 60 jaar. “We hebben al wel de mogelijkheid vanaf het veertigste jaar tachtig procent te vliegen met dan een pensioenuitloop naar zestig jaar. Ook daaraan zou gesleuteld kunnen worden. Een verhoging van de pensioenleeftijd zou voor de korte termijn de meeste lucht geven”, aldus De Haan.

Transavia.com: geen personele problemen
Transavia.com woordvoerster Petra van der Peijl bevestigt dat verschillende maatschappijen aandringen bij vliegscholen om meer piloten af te leveren. “Maar de eisen aan de opleiding zullen we niet versoepelen. We hebben niets aan ‘halve vliegers’, en je moet sowieso voldoen aan wettelijke eisen omtrent het aantal vlieguren dat een piloot moet hebben opgebouwd bij een vliegopleiding”.

Zelf zit transavia.com goed in de piloten. “We hebben een relatief jong vliegerskorps. Bij de First Officers varieert de leeftijd van 20 tot 45 jaar, en bij de captains tussen de 28 en 58.” De maatschappij verwacht de komende vijftien jaar geen tekorten te hebben. “Het is natuurlijk allemaal koffiedik kijken; je kunt nu niet voorspellen hoe je bedrijf er over vijftien of twintig jaar bij zit, maar we verwachten in elk geval op middellange termijn geen personele problemen.”

Een voorwaarde om aantrekkelijk te blijven voor vliegers is volgens Van der Peijl om een goede werkgever te zijn. “Goede arbeidsvoorwaarden staan voorop, naast een prettige werksfeer. Daarnaast is transavia.com populair bij piloten die graag tijd met hun gezin doorbrengen. We vliegen geen intercontinentale vluchten, dus vliegers zijn geen dagen van huis.”

Een concurrent in de strijd om de gunsten van toekomstige piloten is de Koninklijke Luchtmacht. De toekomstige uitbreiding van de transportvloot met extra helikopters en vliegtuigen maakt dat er ook van militaire kant flink wordt getrokken aan vliegers.

Uitbreiden noodzakelijk
Vliegopleidingen beleven momenteel gouden tijden. “De vraag naar piloten groeit inderdaad enorm”, zo bevestigt Wim Salemink van de Stella aviation academy. De vliegschool levert vliegers aan Lufthansa, transavia.com en VLM Airlines. “We zijn in onderhandeling met nog meer maatschappijen. Momenteel hebben we in het eerste en tweede leerjaar 115 toekomstige piloten in opleiding. Die kunnen eigenlijk direct van de vliegschool doorstromen naar hun nieuwe werkgever”. Stella opende in juni een tweede vestiging van haar vliegschool op Groningen Airport.

Salemink verwacht dat, gezien het verwachte tekort aan piloten, maatschappijen minder strenge eisen zullen stellen. “Het aantal vereiste vlieguren om ergens aan de slag te kunnen zal waarschijnlijk minder worden”.

Ook bij vliegersopleiding European Pilot Training & Selection (EPST) in Utrecht is de toegenomen vraag naar hoogopgeleide piloten te merken. Leverde EPST voorheen voornamelijk vooral vliegers aan buitenlandse luchtvaartmaatschappijen en transavia.com, nu loopt er ook een proef waarbij vijftien EPST-studenten door KLM worden geselecteerd op geschiktheid om bij de ‘zwaan’ te gaan vliegen. “Het betreft een ‘pilot’, waaraan ook andere opleidingen als de NLS en Martinair Vliegschool aan meedoen”, zegt directeur Dick Verburg van EPST.

Niet alleen KLM klopte bij EPST aan de deur. Ook vanuit Engeland en het Verre Oosten is er een toenemende vraag, aldus Verburg. “Als je de orderlijsten van Airbus en Boeing bekijkt gaan we een positieve periode tegemoet. Het luchtverkeer zal de komende jaren sterk toenemen. Alleen al in Europa is er sprake van een groei van zes procent per jaar, in andere regio’s is die groei nog groter. Dan is er dus ook behoefte aan veel meer vliegers.”

Hoewel het aantal aanmeldingen bij EPST toeneemt door een groeiende naamsbekendheid, denkt Verburg dat de belangstelling voor het pilotenvak in het algemeen tanende is. “Het beroep spreekt door de automatisering niet meer zo tot de verbeelding als vroeger. Vanwege de strenge veiligheidsmaatregelen is het niet meer mogelijk om tijdens de vlucht een kijkje te nemen in de cockpit. En een kijkje in de cockpit als twaalfjarige was voor de huidige lichting juist een belangrijke aanleiding om piloot te willen worden.”

Komt bij dat de kosten van de vliegersopleiding afschrikkend werken. “Je moet zeker weten dat je piloot wordt om de opleiding terug te kunnen betalen. Want alleen een pilotensalaris is toereikend om de lening af te betalen”, zegt Verburg. Ook ontbreekt steun van het Rijk; vliegers in opleiding ontvangen geen studiefinanciering. Verburg: “Dat is wel het geval bij andere dure opleidingen als arts of tandarts.”

VNV: geen wereldwijd tekort
Volgens René de Groot, voorzitter van de Vereniging van Nederlandse Verkeersvliegers (VNV), is het een misverstand te stellen dat er nu al sprake is van een wereldwijd pilotentekort. “Het is per regio verschillend. IFALPA, de internationale pilotenorganisatie waarbij ook wij zijn aangesloten, signaleert een wereldwijd toenemende vraag en een mogelijk tekort door de groei van luchtvaartmaatschappijen in het Midden- en Verre Oosten. Maar tegelijkertijd zitten in de Verenigde Staten duizenden piloten werkloos thuis door de reorganisatie van een aantal grote Amerikaanse luchtvaartmaatschappijen in de afgelopen jaren.”

De Groot erkent dat als de huidige groeicijfers zich doorzetten, er een wereldwijd pilotentekort kan ontstaan. “Er zijn prognoses die stellen dan er over acht tot tien jaar sprake is van een wereldwijd tekort. De komende jaren zien er voor de luchtvaartsector gunstig uit, met een opgaande trend. Als er geen rare dingen gebeuren, dan kan er een tekort ontstaan. Maar er kan intussen van alles gebeuren. Als gelukt was wat vorige maand in Londen werd verijdeld, had dit gesprek niet eens plaatsgevonden”, relativeert de VNV-voorzitter.

Als er inderdaad sprake is van een nijpend tekort aan opgeleide piloten zullen er maatregelen moeten worden genomen om zoveel vliegers op te leiden. “In dat geval moeten niet alleen opleidingen hun capaciteit vergroten, maar ook de opleidingskosten verlaagd worden. Een vliegersopleiding kost toch al snel zo’n 120.000 tot 125.000 euro. Ook zou de overheid studiefinanciering moeten verlenen voor studenten die een vliegersopleiding willen volgen. In Nederland moet de leerling de opleiding nog altijd zelf betalen. In bijvoorbeeld Duitsland en Frankrijk is dat niet het geval. Als je daar niet in mee gaat ontstaat scheefgroei.”

Strenge eisen
De Groot signaleert ook dat vliegers thuis zitten, terwijl ze hun opleiding hebben afgerond en hun brevet hebben gehaald. Of ze door het dreigende pilotentekort snel aan het werk kunnen is niet waarschijnlijk. “Ze blijken ondanks hun brevet niet aan de strenge eisen van de luchtvaartmaatschappijen te voldoen. Ze hebben bijvoorbeeld niet voldoende vlieguren gemaakt om bij een maatschappij te worden aangenomen. Of ze hebben op het verkeerde type vliegtuig gevlogen.” Zo stelde KLM eerder dit jaar een minimumeis van driehonderd uur vliegervaring op een ‘heavy twin’ met een maximum startgewicht van 5700 kilo.

De VNV-president waarschuwt beginnend vliegers voor een wildgroei van vliegopleidingen. “Ik adviseer aspirant-vliegers goed te kijken welke mogelijkheden een opleiding biedt en wat de maatschappijen als eis stellen. De opleiders hebben een commercieel belang en willen een mooi toekomstbeeld scheppen. Ik ben daar sceptisch over. Met een grote studieschuld zitten en geen baan hebben is erg vervelend.”

Afgestudeerde vliegers die wel aan alle normen voldoen hebben het momenteel goed, met dank aan de onstuimige groei van de luchtvaartsector: “Iedereen die klaar is kan aan het werk. Er zijn geen wachtlijsten.”

Door Klaas-Jan van Woerkom en Niek Vernooij