De kwestie was aanhangig gemaakt door VCP, VNV en NVLT naar aanleiding van de staatssteun aan KLM, waarbij ook eisen opgenomen zijn over aanpassing van arbeidsvoorwaarden.

Het gezaghebbende VN-orgaan stelt vast dat de overheid de vakbonden had moeten raadplegen voordat de overheidsvoorwaarden werden bekrachtigd. Ook wordt benadrukt dat de overheid geen ingrepen mag doen ten aanzien van de inhoud van in vrijheid onderhandelde cao’s. Daarnaast roept de ILO de Nederlandse overheid op de dialoog aan te gaan met de werknemersorganisaties om te verzekeren dat de duur en de impact van de maatregelen strikt beperkt worden voor de duur van de exceptionele omstandigheden.

Volgens de bonden kan op basis van dit rapport niet anders geconcludeerd worden dan dat de Nederlandse overheid, ook in uitzonderlijke omstandigheden, de vakbonden had moeten raadplegen en dat het enkel aan KLM en vakbonden is om eventuele bezuinigingsafspraken in cao’s af te spreken.

Erkenning
“Wij zien de conclusies en aanbevelingen als een erkenning dat onze betrokkenheid bij de voorwaarden door de Nederlandse overheid ten onrechte is genegeerd”, zegt VNV-voorzitter Willem Schmid. “Wij zijn altijd dankbaar geweest voor de steun aan KLM en hebben oog voor de uitzonderlijke situatie waarin KLM verkeerde en de vliegers blijven zich inzetten voor herstel van ons bedrijf.”

Schmid zegt het “zeer kwalijk” te vinden dat KLM zijn verantwoordelijkheid als werkgever niet is nagekomen om de betrokkenheid van vakbonden voorwaardelijk te maken bij het maken van de afspraken over arbeidsvoorwaarden.  “Dat KLM dit heeft nagelaten heeft het mogelijk gemaakt dat een zeer ongewenste situatie is ontstaan waarin het KLM-personeel voor het blok werd gezet.”

NVLT-voorzitter Robert Swankhuizen deelt die conclusie: “De vakbonden hebben hierdoor hun rechtmatige rol niet kunnen vervullen. Daarmee heeft KLM onjuist gehandeld. Tegelijkertijd doet dit niets af aan onze betrokkenheid en verantwoordelijkheid die wij als KLM’ers allemaal voelen om ten tijde van een grote crisis onze verantwoordelijkheid te blijven nemen.”

'Uitspraak schept duidelijkheid'
Volgens VCP-voorzitter Nic van Holstein hadden de bonden “een fundamentele en principiële vraag” voor de Nederlandse arbeidsverhoudingen. “Deze uitspraak van de ILO schept duidelijkheid over de noodzaak van betrokkenheid van sociale partners. De overheid moet zelfs in uitzonderlijke omstandigheden overleg zoeken met vakbonden wanneer zij specifieke arbeidsvoorwaarden wil verbinden aan financiële steun.”

Van Holstein noemt het zorgelijk dat - juist in tijden van crisis - onzorgvuldig is omgesprongen met fundamentele werknemersrechten. “De kritiek van deze vakbonden blijkt terecht; het was beter geweest wanneer dat direct erkend was.”

Een belangrijke eis die het Kabinet stelde aan het verstrekken van het leningenpakket was dat alle KLM’ers een arbeidsvoorwaardelijke bijdrage moeten leveren gedurende de volledige duur van de leningen. Om aan deze eis te voldoen moesten de bonden in het oktober 2020 een niet onderhandelbare ‘commitment clausule’ ondertekenen.