GENEVE - De luchtvaart is sinds 11 september 2001 voorgoed veranderd. Vier gekaapte passagiersvliegtuigen werden tien jaar geleden gebruikt om verschillende doelen in de Verenigde Staten aan te vallen. Niet alleen zijn de veiligheidsmaatregelen sindsdien sterk aangescherpt; ook de financiële gevolgen voor de sector zijn tot op de dag van vandaag merkbaar, zo blijkt uit een rapport van IATA.
Het is volgens topman Tony Tyler van de brancheorganisatie van luchtvaartmaatschappijen moeilijk om de precieze impact van 9/11 te bepalen. Wel is het volgens hem duidelijk dat de aanslagen onderdeel waren van een serie gebeurtenissen die de luchtvaartsector drie jaar heeft gekost om er bovenop te komen.
Uit de cijfers blijkt duidelijk dat als gevolg van de aanslagen het aantal reizigers afnam. Niet alleen in de Verenigde Staten (in 2001 -5,9 procent), maar ook wereldwijd (in 2001 -2,7 procent). Pas in 2003 lagen passagiersaantallen weer op het niveau van 2000. Daarna was jarenlang sprake van een gestage groei, totdat de economische crisis in 2009 voor een passagiersdaling zorgde.
De financiële gevolgen van 9/11voor de luchtvaart waren groot. De wereldwijde omzet van luchtvaartmaatschappijen bedroeg in 2000 nog 329 miljard dollar en daalde tot 307 miljard dollar in 2001. In 2002 werd het dieptepunt bereikt met 306 miljard dollar. De maatschappijen leden in 2001 een gezamenlijk verlies van 13 miljard dollar en in 2002 van 11,3 miljard dollar. Winstgevend was de sector pas weer in 2006.
Faillissementen
De gebeurtenissen op 9/11 betekenden de nekslag voor een aantal luchtvaartmaatschappijen die toch al in zwaar weer verkeerden. Bekendste voorbeelden daarvan zijn in Europa Sabena en Swissair. In de jaren na 9/11 is een groot aantal maatschappijen verdwenen. Grote Amerikaanse carriers als United en Delta moesten reorganiseren onder faillissementsbescherming.
In de tien jaar sinds 9/11 zijn de kosten van zaken als brandstof en beveiliging enorm gestegen. De brandstofrekening slokte in 2001 dertien procent van de totale kosten op; IATA verwacht dat dit percentage dit jaar zal stijgen tot dertig procent.
Voor reizigers is de erfenis van 9/11 het sterkst merkbaar bij de veiligheidscontrole. In de jaren erna werden de maatregelen na nieuwe aanslagpogingen aan boord van vliegtuigen steeds verder verscherpt. "De luchtvaart is tegenwoordig veiliger dan in 2001. Maar dit gaat zwaar ten koste van het passagiersgemak en kosten", stelt IATA. Luchtvaartmaatschappijen en hun klanten betaalden in 2010 in totaal 7,4 miljard dollar aan luchthavenbeveiliging.
Checkpoint of the Future
IATA dringt bij regeringen aan op verbeteringen op het gebied van veiligheid. Zo dienen overheden veiligheidsmaatregelen beter op elkaar af te stemmen en moeten ze meebetalen aan de hoge kosten ervan, vindt de organisatie. IATA pleit verder voor de invoering van een systeem waarbij controles plaatsvinden op basis van gegevens van reizigers. Ook kan volgens de organisatie gebruik worden gemaakt van technologieën die metalen voorwerpen en gevaarlijke stoffen identificeren terwijl passagiers voorbij wandelen. IATA noemt dit 'Checkpoint of the Future'.
"We moeten accepteren dat er niets zoiets bestaat als honderd procent risicovrije beveiliging", stelt IATA. Volgens de organisatie dienen overheden zich te focussen op het signaleren van potentiële terroristen en beleid dat is gedreven door paniekreacties voorkomen.
Van onze redactie
Ontvang een jaar lang 30% korting op het beste van Luchtvaartnieuws en Zakenreisnieuws. Krijg onbeperkt toegang tot al het nieuws en de bijbehorende Apps. Ontvang tevens 12 maanden het Luchtvaartnieuws Magazine in de mail of op de mat.