Financiële steun tot 4 miljard is al toegezegd. Wel tegen de nog met het parlement uit te werken voorwaarde van het versneld verduurzamen. Steun die alleen aan de KLM en niet het concern Air France -KLM ten goede mag komen. Noodzakelijk volgens beide ministers omdat KLM voorwaardelijk is om de luchthaven Schiphol zijn belangrijke positie te laten behouden, zodat Nederland bereikbaar blijft als gunstige vestigingsplaats voor grote internationale bedrijven. De reden waarom het kabinet al vorig jaar - van achter de coulissen - voor bijna 1 miljard overheidsgeld, 14 procent van de aandelen in het Frans-Nederlandse concern kocht.

Nu begrijp ik wel, het is crisismanagement en dan moet je wat doen. Voor de korte termijn wordt zo de werkgelegenheid behouden. Maar deze omvangrijke injectie met publiek geld en de wijze waarop is onverantwoord en niet in het brede publieke belang. 

De duurzaamheidsverbetering van de Nederlandse luchtvaart is nu volledig afhankelijk gemaakt aan de KLM. Zo ontstaat er een probleem. De luchtvaart als geheel zou moeten worden gestimuleerd doordat innoveren naar minder CO2-productie en lawaai wordt beloond. Ongeacht de kleur van de maatschappij. Het moet nu eenzijdig komen van één marktpartij.  Dergelijke door de overheid aan KLM op te leggen verplichtingen gaan direct ten koste van haar concurrentiekracht. Het zorgt voor hogere kosten en maakt dat het langer zal duren voordat zij haar schulden heeft afbetaald.

Bedenk daarbij twee realiteiten. Allereerst, de enige sanctie in het geval van het niet nakomen van de afspraken, is het onthouden van financiële steun, wat dan ten koste zal gaan van de werkgelegenheid en de continuïteit. Nu juist de reden waarom de steun is toegezegd.

Verder, de Nederlandse overheid en de Franse overheid ondersteunen ieder afzonderlijk hun maatschappij en stellen daaraan eigen voorwaarden. Er is geen coördinatie op concernniveau. Daardoor is er voor het kabinet geen enkele hefboom indien KLM de afspraken niet nakomt. Er zal niets afdwingbaar zijn. Nederland en Frankrijk handelen zelfstandig en uiteindelijk ligt de volledige zeggenschap in Frankrijk.

Er is een psychologisch mechanisme wat ervoor zorgt dat er in tijden van onzekerheid teruggegrepen wordt naar het verleden. Dat biedt het idee van zekerheid. Het kabinet zou daarboven moeten staan, en de crisis moeten gebruiken voor reflectie en herbezinning. Vanuit het adagium “Never let a good crisis go to waste”, zou de nu ontstane “greenfield” situatie moeten worden gebruikt om de weeffouten uit het al 30 jaar oude luchtvaartbeleid te halen en de voorwaarde te scheppen voor een Nederlandse luchtvaart daadwerkelijk in het publieke belang inclusief verbetering van de duurzaamheid. KLM vervoerde pre-corona 70 procent transferpassagiers. Passagiers die niet Nederland als bestemming hebben. Het merendeel van de Nederlanders en het bedrijfsleven hebben geen baat bij een teruggang naar het zeer uitgebreide netwerk van KLM.  

De denkfout blijft dat de luchtvaartmaatschappij of de luchthaven de marktvraag naar luchtvervoer bepaalt en niet de geografische ligging van Nederland, voldoende luchthavencapaciteit en de sociaaleconomische ontwikkelingen. Nu is het moment om daar mee te breken. 

Jochem Croon
Luchtvaartjurist en specialist voor de luchtvaartsector
[email protected]

Jochem Croon is onafhankelijk luchtvaartjurist en adviseur voor de luchtvaart. De columns schrijft hij zonder last en op eigen titel. Onder zijn cliënten bevinden zich zowel traditionele maatschappijen als leisure en low cost maatschappijen.