BEIJING - KLM-topman Peter Hartman nam dinsdag afscheid als voorzitter van de raad van commissarissen van IATA. Deze onbezoldigde functie binnen de internationale brancheorganisatie van luchtvaartmaatschappijen wordt afwisselend een jaar bekleed door de bestuursvoorzitter van een van de leden. Hartman in een uitgebreid gesprek met Luchtvaartnieuws.nl na afloop van de jaarvergadering van IATA in Beijing: "Er komt een nieuwe wereldorde in de luchtvaart, met veel consolidaties tussen maatschappijen uit verschillende continenten."

Wat is uw overheersende gevoel na twaalf maanden meebesturen bij IATA?
"Voldoening. Vorig jaar zaten we intern in een forse crisis. Er was te weinig transparantie in allerlei benoemingsprocedures. Er werden vraagtekens gezet bij de manier waarop bijvoorbeeld de raad van commissarissen werd samengesteld. Enkele leden, met name uit de Golfstaten, kwamen hier terecht tegen in opstand. De tegenstellingen liepen op de IATA-top van 2011 in de openbaarheid hoog op. En dat net op een moment dat de zittende secretaris-generaal van IATA, Bisignani, aftrad. Ik dacht: 'Is dit wel zo'n fijn moment om het voorzitterschap over te nemen'. Dat was het natuurlijk niet, maar ik zag er wel een uitdaging in en dat was: hoe komt het weer bij elkaar. Want het ergste wat je kan overkomen is dat IATA uit elkaar valt. We zijn toen vrij snel begonnen om te inventariseren wat er allemaal gebeurde. Er zat heel veel emotie in. We hebben verschillende gesprekken gehad met de Gulf carriers en enkele andere. En uiteindelijk hebben we besloten om alle statuten tegen het licht te houden en te kijken wat we zouden moeten veranderen. Maar met zoveel leden (242) is het natuurlijk niet simpel om al die statuten te wijzigen. We hebben dat toch gedaan. De leden van de raad konden eerst commentaar leveren. Veel positieve inbreng kregen we van de Chinese carriers, die steeds belangrijker worden in IATA. Dit alles heeft er uiteindelijk toe geleid dat we in april een bericht konden sturen aan alle leden met alle voorgestelde wijzigingen. Iedereen was het er uiteindelijk over eens dat de besluitvorming binnen IATA, die al dertig jaar vast lag, moest veranderen."

Was het zwaar, zo'n jaar?
"IATA zit in Geneve, dat is een uurtje vliegen. We deden ook veel vergaderingen per telefoon. Dus de reistijd viel wel mee. Het was een ongelofelijke eer om gevraagd en gekozen te worden als voorzitter. Er is dus veel respect voor onze expertise in de luchtvaart. Ook al ben ik geen voorzitter meer van IATA, ik houd wel zitting in allerlei comités. Alleen het sturen en besturen, dat je samen met de CEO en zijn team doet, valt weg voor mij. Maar ik heb mijn handen vol aan Air France-KLM."

Uit de cijfers van IATA bleek deze week dat er één regio in de wereld is waar de luchtvaart er uitgesproken slecht voor staat: Europa. Wat moeten maatschappijen daar aan doen?
"Het is verklaarbaar waarom het in Europa zo slecht gaat: we zijn het meest gereguleerde gebied ter wereld. Dit brengt ons in een verstoord speelveld ten opzichte van carriers in andere werelddelen. Het aankopen van de rechten voor de emissiehandel (ETS) drukt onze cijfers. In tijden van crises hebben regeringen snel te neiging nog verder te gaan reguleren. Europese carriers worden daarom harder getroffen. Europa moet ophouden met het eenzijdig vasthouden aan ETS en meewerken aan een wereldwijd systeem. Als we ook nog eens tegenmaatregelen zouden krijgen, waarmee China dreigt, moet je als Europa erkennen dat je voor de harmonie hebt uitgelopen, juist in een sector die als enige ter wereld zelf heeft aangegeven hoe de eigen CO2-emissies naar beneden gebracht kunnen worden. Of neem de regeling 261 voor het beschermen van passagiersrechten. Ik ben absoluut voorstander van het netjes behandelen van passagiers, maar de 261-regels zijn volstrekt doorgeslagen. Dergelijke regelgeving is uniek in Europa. De derde grote frustratie is de Single European Sky, waar Europa slechts zeer langzaam voortgang mee maakt. In Europa is er maar een land waar een geïntegreerde strategie bestaat op het gebied van de luchtvaart en dat is Turkije. In de rest van Europa nemen ze de luchtvaart niet serieus en dat is een levensgevaarlijk uitgangspunt voor de sector."

Voert Air France-KLM gesprekken met Etihad over samenwerking?
"Ja. Er zal geen sprake zijn van een participatie van Etihad in Air France-KLM. Er bestaat een beeld dat wij op dit moment een kapitaalinjectie hard nodig zouden hebben of aan het infuus zouden moeten, maar dat is niet waar. Maar dat zou wel nodig zijn als wij onze interne bezuinigingsoperatie Transform 2015 niet zouden doorvoeren. Je wilt je vrienden dicht bij je hebben maar soms is het goed je vijanden nog dichter bij je te hebben. We werken op heel veel plekken op de wereld al samen met low cost carriers. En over de carriers uit de Golf moeten we ophouden of ze door de staat worden gesubsidieerd of niet, dat is niet meer relevant. Wij zijn een eenheid en Etihad is een eenheid, als we ze bij elkaar brengen is de vraag of de waarde groter is dan de som van de twee afzonderlijke delen. Ik ben er persoonlijk van overtuigd dat als je samen iets kunt doen [met Etihad] je een grotere waarde kunt behalen. Dan moet je eerst beginnen een punt op de horizon te definiëren, dat is een joint venture. Daar praten we over en willen nog veel verder gaan. Met een joint venture op verscheidene routes krijg je een enorme kostensynergie. James Hogan (de topman van Etihad, red.) heeft ook geen keuze: hij wordt gemangeld tussen Emirates en Qatar Airways. Hij zoekt ook allianties. Ik denk dat wij met onze hubs in Amsterdam en Parijs meer te bieden hebben aan Etihad dan Londen, dat veel meer gericht is op Dubai. In 1988 zijn we zo ook begonnen als KLM met Northwest en dat is uitgegroeid naar een joint venture tussen Air France, KLM en Delta, waarvan de omzet net zo groot is als die van KLM. Dat is het perspectief op lange termijn. Alleen moet je wel zeggen dat je met elkaar daar naar toe durft te gaan. We staan nog maar aan het begin van de onderhandelingen, maar ergens eind van het jaar moeten we onze gedachten wel een keer hebben bepaald. Er komt een nieuwe wereldorde in de luchtvaart, met veel consolidaties tussen maatschappijen uit verschillende continenten. Een wereldorde die zal gaan volgens regels die nog niet zijn ontwikkeld."

Deze week zijn de gesprekken begonnen tussen de KLM-directie en de bonden over interne bezuinigingen. Hoe loopt het?
"We hebben een solide plan, waarin duidelijk staat dat Air France-KLM zijn schuld in drie jaar tijd met twee miljard euro moet verminderen. Ongeveer een derde daarvan pakt de KLM. We leggen aan de bonden eerst het voorstel voor om de salarissen te bevriezen. We willen een hogere productiviteit. De salarisverhoging voor de top van KLM, die eerder was afgesproken, heb ik in januari afgeblazen - dat hebben we heel bewust gedaan. Ik denk dat we de bonden wel mee zullen krijgen en dat ze hun verantwoordelijkheid nemen. Na de zomer verwacht ik wel een akkoord."

Door Lolke van der Heide

Volg het Twitterverkeer over KLM.