Net na de start vanaf Caracas met een loodzware DC-10 klonk er een luide dubbele knal. De kist sidderde, schudde zich uit. “Ja.., nummer 1”, sprak de BWK (boordwerktuigkundige) gedecideerd en trok de gashendel van de zwaar gehavende linkermotor terug en sloot de brandstoftoevoer af.

Met een blik die nog het meest op licht geamuseerd leek, keek de gezagvoeder toe terwijl de copiloot de gedeeltelijk verlamde vogel bekwaam zacht wegstuurde van de hoge bergen in het zuiden, volgens een scenario al zo vaak geoefend in de simulator. Nu was het dan echt een keer zo ver. Ik zat er bij, als groene extra vlieger, op mijn vijfde vlucht voor een luchtvaartmaatschappij, maar wist dat we die dag Amsterdam niet meer zouden halen. Brandstof lozen en terug naar Venezuela. Zo informeerde de baas dan ook de Venezolaanse luchtverkeersleiding, maar die snapten niet wat er aan de had was met hun gebrekkige Engels toen in 1982, want die tijd daar hebben we het over. Na een vlekkeloze afhandeling van de daaropvolgende landing, waar ik vol bewondering alle ervaringen opzoog, zaten we een paar uur later weer in het hotel wat we eerder die dag hadden verlaten om er niet meer terug te keren. Voor een keer maar eens naar huis bellen dat we nog niet thuis zouden komen. Fax bestond nog niet, laat staan sms, mobiel of email.

Een paar jaar geleden, zo’n dikke twintig jaar na bovengenoemd voorval, kwam ik voor het eerst weer eens in Caracas; ditmaal zelf als gezagvoerder van een MD-11, de moderne opvolger van de DC-10, zonder BWK, wiens rol was overgenomen door de techniek op die machine. Mobiel, sms, email waren toen inmiddels geheel ingeburgerd. En weer in dat hotel overviel het mij plotseling dat Caracas fysiek maar half zo ver weg leek van Nederland dan dat ik twintig jaar eerder had ervaren. Eerst wist ik niet hoe dat kon, maar toen zonk het bij mij in dat het kwam door de nieuwe communicatiemiddelen van vandaag de dag. Eigenlijk was thuis altijd binnen handbereik, in tegenstelling tot vroeger. De wereld was echt kleiner geworden. Het was die plaats, gescheiden door ruim twintig jaar, die me dat met een schok duidelijk maakte wat me in het dag tot dag leven compleet was ontgaan.

Computers
Die copiloot van 1982 ben ik zo nu en dan door de jaren heen nog wel eens tegen gekomen. Helaas is hij, een vlieger en mens waar ik groot respect voor had, vorig jaar overleden. Maar het was vorige week op een vlucht naar Paramaribo waar ik de, inmiddels al jaren gepensioneerde, gezagvoerder van toen als passagier aan boord trof. Hij is ook zo’n voorbeeld voor me geweest. Ik nodigde hem uit in de cockpit om de landing bij te wonen, en zag zijn blik vol verwondering over de diverse panelen gaan, die voor mij inmiddels gewoongoed zijn. Een paar keer keek hij nog naar rechts waar de vroegere BWK ontbrak alvorens, enigszins achterdochtig, weer naar het bovenste paneel te staren. Waar alle technische functies van vroeger in geïntegreerd waren, waar pompen en generatoren niet meer aangezet hoefden te worden, maar daar door de diverse computers aangestuurd werden. Hoezeer hij ook genoot om weer eens in de cockpit te zijn, het was duidelijk dat hij de oude tijd miste en niet meer mee had kunnen gaan met de veranderingen op luchtvaartgebied sinds zijn pensionering.

En juist hem zo te zien maakte me in een klap duidelijk hoeveel er in die twintig jaar ook op luchtvaartgebied veranderd is. Weer een ervaring die me in het dagelijkse vliegleven compleet was ontgaan, diende zich zo eens te meer levensgroot aan.

Zo is het, dat als de tijd als ongrijpbaar zand je door de vingers is geglipt, je pas ziet wat daartussen voortdurend in je handen heeft gezeten.

Kredietcrisis, Tunesië, Egypte… landen verzanden en zanden verlanden. Wanneer zullen we zien wat er nu aan de hand is.

Paul Melkert
Verkeersvlieger