Dinsdag moet Dick Benschop in de Tweede Kamer verschijnen voor tekst en uitleg. Als prelude zat hij zondag aan tafel in het programma Buitenhof. Onderwerp: de al weken durende chaos op Schiphol. Presentator Pieter Jan Hagens vroeg of hij zich niet schaamde voor de ongekend lange wachtrijen met foeterende en gestreste passagiers. Benschop bekende dat het bij hem pijn deed. Schiphol kan de reizigers niet leveren wat ze van Schiphol mogen verwachten. Wel was het gedeelde pijn, omdat hij regelmatig zelf in de vertrekhal was met een hesje aan, om de passagiers bij te staan. De pijn zou ook overgaan, want er was inmiddels een actieplan.
Hoe heeft deze chaos en dito pijn kunnen ontstaan? Aan de wettelijke opdracht aan Schiphol als exploitant van de luchthaven kan het niet liggen. In de Wet Luchtvaart is vastgelegd dat de luchthaven een ‘kwalitatief hoogwaardig luchtverkeersknooppunt’ moet zijn en dat Schiphol verplicht is om te zorgen voor ‘de voorzieningen die nodig zijn voor een goede afwikkeling van het luchthavenverkeer en het daarmee samenhangende personen- en goederenvervoer’.
Het zijn volzinnen die noodzaken tot handelen. Uit het Schiphol-jaarverslag (van 2018) blijkt dat risicomanagement een integraal onderdeel is van de bedrijfsvoering. De risicoacceptatie van Schiphol voor de afhandeling van passagiers en vluchten is daarbij zeer laag. Hoewel het niet terugkomt in recentere jaarverslagen mag je erop vertrouwen dat dit niet is veranderd. Dit door Schiphol afgegeven commitment zou moeten inhouden dat voor elk risico van het niet goed functioneren van een voorziening waarmee de continuïteit van de operatie in gevaar komt, er alle mogelijke en deugdelijke “fall-back” maatregelen (Schiphol noemt het controlemaatregelen) zijn genomen. Zodat er bijtijds kan worden bijgestuurd om de operatie niet te laten vastlopen.
Bij Hagens aan tafel kwam naar voren dat Schiphol voor de afhandeling van bagage en passagiers in de altijd drukke meivakantieperiode is overvallen door het personeelstekort en daar geen controlemaatregelen voorhanden heeft gehad. Zou het? Schiphol heeft mogelijk te conservatief gebudgetteerd. Ondanks de snelle toename in aantal boekingen is er daarna te lang vastgehouden aan het budget, zodat er niet kon worden ingegrepen en de chaos door personeel tekort onafwendbaar werd.
Met het acute actieplan probeert Schiphol nu het echec van de maand mei voor de toekomst te voorkomen. Werken op Schiphol moet aantrekkelijker worden gemaakt en daarvoor treedt Schiphol in overleg met de bonden. Verder wordt van de luchtvaartmaatschappijen verwacht dat zij gedurende het seizoen hun planning aanpassen op wat operationeel maakbaar is voor Schiphol. Als dat niet vrijwillig kan dan zullen er als laatste redmiddel door de slotcoördinator vluchten worden aangewezen om te annuleren. Ik vraag mij af hoe je als onafhankelijke slotcoördinator - in opdracht van Schiphol - gaat bepalen welke luchtvaartmaatschappij moet gaan bloeden doordat zij haar vlucht moet annuleren. Het is een buitenwettelijke oplossing en komt neer op handelen in strijd met de EU-slotverordening. Dat de luchtvaartmaatschappijen hiertegen gaan procederen vond Benschop ‘prima’.
Schiphol wentelt haar eigen falen af op de luchtvaartmaatschappijen en hun passagiers. Zij draaien op voor de schade en zitten met de consequenties. Dat moet worden voorkomen. De wet luchtvaart biedt daartoe ook de mogelijkheid doordat de minister - indien er sprake is van een (ernstig) vermoeden van wanbeheer waardoor de continuïteit van de luchthaven in gevaar komt - een aanwijzing kan geven aan Schiphol om maatregelen te treffen ter voorkoming van (verder) wanbeheer en verdere schade.
Jochem Croon
Luchtvaartjurist
Jochem Croon is onafhankelijk luchtvaartjurist en adviseur voor de luchtvaart. De columns schrijft hij zonder last en op eigen titel. Onder zijn cliënten bevinden zich zowel traditionele maatschappijen als leisure en low cost maatschappijen
