In het bedrijfsmodel herkent men op het eerste gezicht veel van wat al gewoon is in de zeevaart. Een vlagregistratie zegt nog slechts iets over de vriendelijkheid van het belastingregime van het land van inschrijving. Verder betekent het weinig. De zee is vrij conform het algemeen geaccepteerde beginsel van het door Hugo de Groot geformuleerde 'Mare Liberum'. Toegang tot zeehavens is in het algemeen onder zekere voorwaarden ook vrij. Dat heeft ertoe geleid dat elke denkbare combinatie van de productiefactoren vlag, arbeid, kapitaal en ondernemerschap in de zeevaart wordt aangetroffen. Er heerst veel vrijheid. Noorse reders zijn daar groot in geworden.

Kan die vrijheid ook in de luchtvaart op lange termijn economisch werken? In beginsel wel. De eerste vraag is of overheden de cabotageregels zonder meer willen laten 'varen'. De tweede betreft het complexe terrein van de kwestie van de toegang tot elk luchtruim boven land. Daar worden strikte eisen aan gesteld. Die eisen hebben onder andere te maken met luchtvaartveiligheid en het respecteren van internationale verdragen. Op het gebied van de veiligheid in de lucht dient in dit verband te worden gewaakt voor het ontstaan van een klasse van 'goedkope vlag-landen' ('flags of convenience') waar lagere technische en fiscale standaarden gelden. Waar het gaat om het respecteren van internationale verdragen zie ik gevaren indien luchtvaartrechten voortkomend uit bilaterale verdragen tot een soort 'verhandelbare' rechten verworden waartussen derde landen zich zouden kunnen nestelen. In de Verenigde Staten bestaat al een soort mogelijkheid tot overdracht indien bijzondere omstandigheden voordoen.

Het lijkt mij dat door Norwegian een pad wordt ingeslagen waarvan overheden de reikwijdte nog niet voldoende kunnen bevroeden. Er valt nog veel meer over te zeggen. Dat zal ik, naar gelang de ontwikkelingen zijn, zeker doen. Landen, weest waakzaam!

Prof. Dr. Hugo B. Roos
Emeritus hoogleraar
[email protected]