DRIEBERGEN - De Nederlandse luchtvaart- en reissector slaakte woensdag (25 maart) een zucht van verlichting. Premier Balkenende kondigde officieel aan dat de verguisde vliegbelasting per 1 juli wordt afgeschaft. De afschaffing betreft één van de maatregelen die de regering neemt om de economie een impuls te geven. Daarmee hebben de reisorganisaties, luchtvaartmaatschappijen en luchthavens dan eindelijk toch hun zin.


Begin 2007 steken de eerste signalen de kop op dat er een belasting op vliegtickets zit aan te komen. Aanvankelijk als ‘ecotax’ aangeduid duikt de maatregel op in het voorlopige regeerakkoord van CDA, PvdA en ChristenUnie. Reisbrancheorganisatie ANVR laat zich gelijk kritisch uit over de taks en noemt het “geen effectief middel om luchtvaartmaatschappijen aan te moedigen te investeren in zuinigere en schonere vliegtuigen.” De organisatie zegt ook te vrezen dat de concurrentiepositie van Nederland in het geding komt.

Ook de luchtvaartmaatschappijen (BARIN), het Platform Nederlandse Luchtvaart (tegenwoordig Platform Duurzame Luchtvaart), de Consumentenbond en de internationale luchtvaartorganisatie IATA leveren in 2007 kritiek op de voorgenomen invoering. Zeker wanneer blijkt dat de opbrengsten van de taks - 350 miljoen euro per jaar - rechtstreeks naar de schatkist vloeien en dus niet ten goede komen aan het milieu. “Een belastingmaatregel met luchtvaart als melkkoe”, zo luidt het oordeel.

Handtekeningenactie
Een handtekeningenactie om de invoering van de vliegtaks te voorkomen levert niets op: eind 2007 stemt de Tweede Kamer in met de invoering van de vliegtaks met ingang van 1 juli 2008. Op Prinsjesdag 2007 werden de details bekendgemaakt, waaronder de hoogte van de belasting: 11,25 euro voor korte en 45 euro voor lange vluchten. De belasting is alleen van toepassing op passagiers die hun vliegreis in Nederland beginnen. Tot woede van low cost carriers als easyJet en Ryanair betalen transferpassagiers de taks niet. Ook de luchtvrachtsector wordt ontzien.

Ryanair, dat lang in verband werd gebracht met de opening van een operationele basis op Eindhoven Airport, zet uitbreidingsplannen op de Nederlandse markt in de ijskast. De maatschappij breidt intussen wèl fors uit op luchthavens in België en Duitsland, zoals Charleroi en Weeze. Intussen wordt in rapporten gestrooid met cijfers, waaruit blijkt dat de economische schade als gevolg van de invoering veel groter zal zijn dan de opbrengsten van 350 miljoen euro per jaar.

Rechtszaken
Diverse rechtszaken van luchtvaartmaatschappijen, luchthavens en belangenorganisaties tegen de regering om de invoering van de vliegtaks te voorkomen, lopen op niets uit. Claims dat de belastingmaatregel in strijd zou zijn met het Verdrag van Chicago worden door de rechter afgewezen. Ook een protest van medewerkers uit de luchtvaartsector op het Binnenhof levert niets op. In België leiden protesten van de reis- en luchtvaartsector er in het najaar van 2008 toe dat de regering afziet van de invoering van een belasting op vliegtickets.

In combinatie met de verslechterende economische situatie blijkt al snel na de invoering dat de vliegtaks negatieve gevolgen heeft voor de passagiersontwikkeling op Nederlandse luchthavens. Weliswaar zit het economische tij ook tegen, maar de vliegtaks wordt gezien als één van de oorzaken van de daling. Op Schiphol is in 2008 voor het eerst in jaren sprake van een passagiersafname, een trend die begin 2009 doorzet. De luchthaven kondigt aan honderden banen te moeten schrappen. Ook diverse andere luchtvaartondernemingen snijden in het personeelsbestand.

Onderzoek naar kosten
Minister Eurlings van Verkeer en Waterstaat kondigt begin februari een onderzoek aan naar de stijgende kosten voor Schiphol. Mede door de invoering van de vliegtaks is Schiphol uitgegroeid tot één van de duurste luchthavens van Europa. Hij sluit een afschaffing van de vliegtaks niet uit. Staatssecretaris Jan Kees de Jager van Financiën laat kort daarna weten dat een aanpassing van de vliegtaks mogelijk is. Tijdens een demonstratie van verontrust luchtvaartpersoneel op het Binnenhof doet minister van Financiën Wouter Bos later die maand geen toezeggingen over afschaffing van de vliegbelasting. KLM-topman Peter Hartman meldt eind februari dat de invoering van de vliegtaks Nederland al 900.000 passagiers heeft gekost.

Op 11 maart publiceert het ANVR de resultaten van een onderzoek dat is uitgevoerd door SEO Economisch Onderzoek, waaruit blijkt dat de afschaffing van de vliegtaks de Nederlandse economie 1,3 miljard euro oplevert. Het gaat hierbij vooral om inkomsten uit het inkomend en uitgaand toerisme. Ook blijft de beoogde belastingopbrengst vanwege het afgenomen aantal passagiers achter bij de verwachtingen.

Dinsdagavond (24 maart) blijkt dat tijdens overleg van coalitiepartijen CDA, PvdA en ChristenUnie over maatregelen om de recessie te bestrijden is afgesproken om de vliegtaks per 1 juli 2009 - precies een jaar na de invoering - af te schaffen. De bedoeling is volgens de regering dat vliegtickets goedkoper worden en dat mensen ondanks de recessie weer met het vliegtuig gaan reizen. Dat moet de bedrijvigheid op Schiphol ten goede komen, zegt Balkenende woensdag.

Reisonderneming TUI neemt alvast een voorschot op de afschaffing van de vliegtaks. De reismerken Arke en Holland International schrappen de vliegtaks al per direct. Onder de noemer ‘VliegtaxFree’ wordt een campagne gestart waarbij reizigers ook bij vertrek vóór 1 juli de 11,25 euro of 45 euro niet hoeven te betalen.

Van onze redactie