In diverse gemeenten in de regio Twente vonden de afgelopen weken voorlichtingsavonden plaats over de toekomst van de voormalige militaire vliegbasis aldaar. De voor- en vooral de tegenstanders van een doorstart van de luchthaven gebruikten deze avonden uiteraard om hun mening kenbaar te maken aan politici en andere beleidsmakers. Daarbij liepen de emoties vaak hoog op. Dat is begrijpelijk, maar het ging helaas ten koste van de kwaliteit van de discussie.

Luchtvaart biedt onze samenleving lusten en lasten. Alleen door die beide te benoemen is het mogelijk om zorgvuldig de afweging te maken of wij luchtvaart willen accommoderen of niet. Als we besluiten dat we luchtvaart nodig hebben, en we die dus naar behoefte zullen accommoderen, heeft de luchtvaartsector vervolgens de plicht om de ‘footprint‘ zo klein mogelijk te maken. In Twente ging het echter meer over de footprint dan over de afweging. Doembeelden over een tweede Schiphol, kerosinedumps en natuurschade beheersten de discussie.

Het serieus nemen van zorgen en het geven van correcte informatie kan bezwaren bij omwonenden van luchthavens helpen wegnemen. Voor veel mensen blijken dan de voordelen (zoals economische ontwikkeling en werkgelegenheid) zwaarder te wegen dan de daadwerkelijke nadelen (zoals geluidbelasting). Als echter standpunten vooral gebaseerd zijn op percepties en emoties kan luchtvaart ten onrechte over de grens worden gejaagd. In Zuid-Limburg is dat al een keer gebeurd, van vliegveld Beek naar vliegveld Luik, met uitsluitend nadelige gevolgen voor de regio.

Twente is dan ook maar één voorbeeld. Natuur- en milieuactivisten proberen de burger er voortdurend van te overtuigen dat het met dat vliegen nu maar eens afgelopen moet zijn. Met goede informatie en gezond verstand heeft dit weinig te maken. De meest onwaarschijnlijke argumenten worden onderbouwd met halve waarheden of naar de gewenste conclusie toegeschreven rapporten. Dat deze onderbouwing niet deugt doet niet ter zake. Door maar hard en vaak genoeg dezelfde onzin te roepen ontstaat bij het grote publiek vanzelf een, kennelijk beoogde, foutieve perceptie.

Die tactiek verklaart ook de vreemde heiligverklaring van de hogesnelheidstrein. Die dient volgens enkelen zo snel mogelijk het vliegtuig te vervangen vanwege een veronderstelde lagere uitstoot van broeikasgassen. De werkelijkheid is ingewikkelder. Transportmiddelen moet je zo volledig mogelijk met elkaar vergelijken, op basis van objectieve criteria. In juni is een uitgebreid wetenschappelijk onderzoek gepubliceerd dat naast de uitstoot van auto’s, bussen, treinen en vliegtuigen tijdens het dagelijks gebruik ook de emissies analyseerde bij de aanleg van infrastructuur en de bouw van de voertuigen. Wat bleek? Luchtvaart doet het in veel gevallen juist beter dan de trein. En nota bene in Zweden, waar duurzaamheid hoog op de agenda staat, raadde vorige week een overheidsinstituut voor milieuonderzoek de regering af om verder te investeren in hogesnelheidslijnen vanwege de hoge kosten voor de belastingbetaler en het ongunstige effect op broeikasgasemissies. Het zou goed zijn als de milieubeweging ook daar aandacht voor zou hebben.

Daarmee wil ik niet zeggen dat de trein niet deugt. Natuurlijk hebben hogesnelheidslijnen een functie in ons vervoerssysteem. Maar alleen op die korte tot middellange afstanden die worden gekenmerkt door een dikke vervoersstroom. Het is ook vanuit milieuoogpunt simpelweg onverstandig om voor een relatief klein aantal reizigers tegen ruim 40 miljoen euro per kilometer en hoge energiekosten een spoorlijn neer te leggen. Voor een fractie van dat bedrag kun je met dezelfde of minder CO2-uitstoot die dunne vervoersstroom bedienen met het vliegtuig. En ja, ook voor korte, zelfs voor binnenlandse reisafstanden kan dat. Al helemaal als je het slim aanpakt met bijvoorbeeld biobrandstoffen. In de echte wereld zijn het vliegtuig en de (hogesnelheids-)trein dan ook elkaars aanvulling. Daarin heeft de milieubeweging inderdaad volkomen gelijk. Die gedachte wordt alleen verkeerd uitgewerkt. Hij is overigens ook niet nieuw. Het Platform Duurzame Luchtvaart lanceerde in april dit jaar op grond van dit principe het plan voor de Noorderluchtlijn, een hoogwaardige groene luchtverbinding tussen het Noorden en de Randstad als geïntegreerd onderdeel van de bestaande openbaar vervoermix.

Al doet de discussie in onder andere Twente anders vermoeden, serieuze en constructieve debatten over voor- en nadelen van het hebben van een luchthaven in de regio of het nemen van de trein in plaats van het vliegtuig zijn niet alleen gewenst maar ook mogelijk. Mits voor- en tegenstanders zich bij de feiten houden. Dat is uiteindelijk de enige goede manier om effectief en breed gedragen beleid te ontwikkelen. En daar heeft iedereen baat bij.

Benno Baksteen
Voorzitter Platform Duurzame Luchtvaart