Het woord marktwerking heeft sinds kort een negatievere inhoud gekregen. Dat komt door allerlei semi-overheidsbedrijfjes die net doen of ze een marktpartij zijn. En dan springen ze ook nog eens roekeloos om met belastinggeld. Een zorgbedrijf dat een oude oceaanreus koopt, van die dingen. Uiteindelijk geen baten, maar forse lasten. Maar dat ondervindt de klant op zo’n onechte markt niet aan den lijve.

Iemand die zorg nodig heeft, hoeft niet meteen meer te betalen. Immers, voor tekorten draaien uiteindelijk de belastingbetalers op. Omdat men zegt dat dergelijke praktijken voortvloeien uit marktwerking, krijgt dat woord echter wel een minder positieve klank.

In een dergelijke uitgeholde vorm van marktwerking herkennen échte commerciële bedrijven zich natuurlijk helemaal niet. En terecht! Op de échte markt wordt marktwerking bepaald door hoe succesvol je bent in onderlinge concurrentie. Neem de concurrentie in de luchtvaartsector. Al jarenlang is daar een proces van schaalvergroting aan de gang met het doel om een betere marktpositie te verwerven. En als dat niet lukt als luchtvaartmaatschappij alleen, dan ga je een fusie aan. Kijk maar naar KLM en Air France. Of als je nog sterker wilt staan, dan sluit je je als airline aan bij een internationale alliantie.

Op die manier hebben we een groot aantal luchtvaartmaatschappijen zich zien bundelen in een klein aantal allianties. Dat betekende aan de ene kant dat de partijen in de markt in aantal zijn afgenomen. Maar aan de andere kant betekende het ook dat het vervoersvolume van dat kleinere aantal partijen sterk is gestegen. Het grootste deel van de markt wordt zo verdeeld onder een beperkt aantal sterke marktpartijen. Voor de uiteindelijke afnemer van reizen wordt de spoeling zo dus dunner. Daar komt nog bij dat die allianties niet overal even sterk vertegenwoordigd zijn. De ene is dominant op bepaalde routes en een andere is dat weer op andere trajecten. Maar wat gebeurt er als een alliantie in een bepaald gebied dominant is? Dan neemt de marktwerking en onderlinge concurrentie af.

Minder concurrentie leidt tot minder noodzaak om iets aan de prijs van een reis te doen. Allianties en hun deelnemende luchtvaartmaatschappijen zijn minder bereid om kortingen te verschaffen. Wel zo makkelijk! Hier zien we dus dat minder marktwerking niet in het belang van de uiteindelijke klanten, in dit geval de reizigers, is. En dat die in deze echte markt weldegelijk de negatieve gevolgen van (minder) marktwerking aan den lijve ondervinden. Dunnere spoeling kan tot dikkere prijzen leiden.

Hier zijn nieuwe ontwikkelingen aan de gang met onvermoede consequenties. Waar ligt daarvan de grens? De Europese Commissie onderzoekt momenteel of afspraken binnen luchtvaartallianties met het doel tot bindende prijsafspraken te komen wel eerlijk zijn richting de consument. Moeten de resultaten van (minder) marktwerking alleen ten goede van airlines komen? Immers, de uiteindelijke klanten zijn de consumenten en niet de partners in een alliantie.

De Europese Commissie is niet de enige die oog heeft voor de gebruiker van reisproducten. Gelukkig zijn er ook reisondernemingen die met hun klanten meedenken en op zoek gaan naar efficiënte oplossingen. In dit hele proces van het zoeken naar de beste deal voor zijn reizigers, kan de travel buyer van een onderneming terugvallen op een onafhankelijke reisagent. Diens know how, inkoopvolume en contacten kunnen alsnog zorgen voor toegevoegde waarde. Zodat dikkere prijzen toch nog dunner uitvallen.

John Jansen
CEO ATP