De verhouding is dus 30 procent tegenover 5,25 procent! Wie dan de verhouding tussen draagkracht en uitgaven serieus neemt, ziet een trend die op termijn knelt. Het gaat niet over zorg, politie, onderwijs, defensie of gemeenten. Het gaat over het corpulente centrale apparaat dat beleid maakt, regels produceert en middelen aan zich bindt. In tijden van afkoelende economie is dat geen margekwestie maar, een grove koersfout die niet naar de goede bestemming leidt.

Elke extra fte bij het Rijk betekent structurele uitgaven voor salaris, pensioen en faciliteiten. Die uitgaven landen via belastingen, heffingen en tarieven bij burgers en ondernemingen. En dat is wat we steeds meer gaan voelen. In de luchtvaart is dat pijnlijk zichtbaar. Maar er zijn excessen. Zo zette Schiphol een tariefsverhoging van eenenveertig procent! door en legde een extra vijf procent voor volgend jaar in de week, om dat plan vervolgens te parkeren. De schaamte werd blijkbaar nog groter dan hun ego. Tickettax stroomt naar de algemene middelen, niet naar een herkenbare investeringsketen voor innovatie of duurzaamheid. Maatschappijen krimpen hun productie en/of verschuiven capaciteit. Reizigers betalen meer voor hetzelfde product of wijken uit naar buitenlandse hubs.

Dezelfde logica werkt natuurlijk ook door buiten de luchtvaart. Hogere regeldruk en hogere energiebelasting drukken op het verdienmodel van alle Nederlandse ondernemingen. Bestuurders vergelijken niet alleen tarieven maar het totale kostenniveau met dat van concurrerende landen. Als de Nederlandse som structureel ongunstiger uitpakt dan elders, wordt verhuizen of stoppen, een rationele optie. Buiten onze Europese grenzen wachten Aziatische ondernemingen hun kans rustig af. Als Nederlandse bedrijven hun vleugels elders uitslaan, staan buitenlandse partijen klaar om de markt hier over te nemen. Zo verdwijnt niet alleen kapitaal, maar ook innovatiekracht, werkgelegenheid en de broodnodige belastinginkomsten.

De Verenigde Staten laten zien dat er ook een andere route mogelijk is. Daar is nu iemand aan het roer die alle koersen van de wind bezeilt, goed en fout tegelijk. Zijn koersen schudt wel de gevestigde wereld elite wakker door daadkracht. Onder president Trump wordt openlijk gesneden in de omvang van de federale overheid. Met alle politieke pijn van shutdowns, loonachterstanden en hevige debatten, maar met een heldere boodschap: een overheid die sneller groeit dan de economie zelf, verstikt de samenleving. Want dat is gewoon een feit. Het contrast met Nederland is scherp. Terwijl in Washington duizenden ambtenaren naar huis werden gestuurd om ruimte te creëren in de begroting, kiest Den Haag voor een obees overdadig overheidsapparaat, zonder enige rem of economische onderbouwing.

De consequentie is voorspelbaar. Als Nederland deze lijn doortrekt, raken ondernemingen hun internationale concurrentiepositie kwijt en zullen sommige bedrijven verhuizen naar landen met lagere lasten. Burgers betalen nu al de prijs in de vorm van hogere belastingen en stijgende kosten van levensonderhoud. De rijksoverheid zelf zal uiteindelijk tegen de grenzen aanlopen: in de volgende recessie worden forse bezuinigingen onvermijdelijk en zullen dezelfde ambtenaren die nu ongeremd in aantal groeien, luid protesteren bij de eerste ontslaggolven.

Een samenleving is geen spreadsheet, maar zonder discipline ontspoort ieder systeem. Groei van het corpulente centrale apparaat die veel sneller gaat dan bevolkingsgroei is geen teken van zorgzaamheid maar van verlies aan richting en een honger naar kiezers die niet rechts stemmen. De rekening komt terecht bij mensen die werken, ondernemen, vliegen, investeren en innoveren.

Denk nu eens aan een luchtvaartmaatschappij die in turbulente tijden overleeft, die doet dat niet door nog meer personeel aan te nemen, salarissen te verhogen of alle kosten door te schuiven naar de passagier. Zij scherpt haar processen aan, vernieuwt de vloot en weegt elke gram brandstof en elke seconde vertraging. Discipline, passie en focus houden haar in de lucht.

De rijksoverheid zou hetzelfde moeten doen. Net zoals die oude voorman op Links, ozempic gebruiken en afvallen. Niet groeien en belastingen verhogen om zichzelf in stand te houden, maar keuzes maken die de samenleving als geheel sterker, gezonder en wendbaarder maken. Alleen dan blijft Nederland koersvast in de "perfect storm" die nu zichtbaar aan de horizon verschijnt.