Al weer enige tijd geleden viel mij een rechterlijke uitspraak op. Hierbij wordt volgens mij totaal voorbij gegaan aan het unieke karakter van de luchtvaart; in dit geval op regelgeving en technisch gebied. In dit artikel wil ik dit duidelijk maken. Voordat we het over verschillen tussen vliegtuigen en auto's hebben zouden we het eerst over een overeenkomst kunnen hebben.

Beide voertuigtypen mogen pas na een moeizame training, afgesloten met een examen, worden bestuurd. Vervolgens kan men spreken van een 'licence to learn', want om nu te zeggen dat men direct ervaren is ...dat is een brug te ver. Behalve wat technische overeenkomsten zoals banden en een motor houden de overeenkomsten hier wel op! Hoe komt het dan dat een rechterlijke macht in Haarlem een uitspraak doet waarbij feitelijk een vliegtuig gelijkwaardig wordt aan een auto?

"Het beroep van Transavia op buitengewone omstandigheden (technisch mankement) wordt verworpen, gelet op het arrest van 22 december 2008 van het Hof van Justitie van de Europese Gemeenschappen waarin is geoordeeld dat een technisch mankement bij een luchtvaartuig dat annulering van een vlucht tot gevolg heeft, niet valt onder het begrip "buitengewone omstandigheden" in de zin van artikel 5 lid 3 van de verordening, tenzij dit probleem voortvloeit uit gebeurtenissen die wegens hun aard of hun oorsprong niet inherent zijn aan de normale uitoefening van de activiteit van de betrokken luchtvaartmaatschappij, en waarop deze geen daadwerkelijke invloed kan uitoefenen." Transavia werd in deze veroordeeld tot het honoreren van een schadeclaim.

Een van de meest in het oog springende verschillen tussen vliegtuigen en auto's is dat, sinds de geboorte van de beroemde Douglas DC-1 in 1933, "redundancy" in vliegtuigen is ingebouwd. Dit betekent dat als een systeem in een vliegtuig uitvalt, dit nooit tot een catastrofe mag leiden. Daarom: meer motoren, meer brandstofpompen, extra hydraulische pompen etc. etc. Als een van de extra systemen, of ook maar een verklikkerlampje van een extra systeem, kapot gaat wordt het vliegtuig "geground". Als we deze situatie naar een gewoon gebruiksvoorwerp als een auto vertalen krijgt men de volgende situatie:

Stel, u, en u alleen, gaat een vriend van het station ophalen met uw auto. U heeft 4 zitplaatsen, allen uitgerust met een veiligheidsgordel. Een van de gordels op de achterbank is kapot. Als op u de luchtvaartregels van toepassing zijn moet u nu uw vriend opbellen. "Hallo Fred, met Jan"... ik heb slecht nieuws Fred, een van mijn gordels op de achterbank gaat net kapot en ik kan je niet op komen halen!" Fred is natuurlijk verbaasd en zegt: "Ik zit toch gewoon voorin Jan?" "What's the ##***## problem"? NEE Fred, stel de voorgordel gaat kapot, dan moet je achterin zitten en als die gordel het dan niet doet....... "GA IK OP DE ACHTERPLAATS ZITTEN WAAR DE GORDEL WEL GOED IS LUMMEL !!", Schreeuwt Fred! "NEE Fred, want als er met die stoel ook iets gebeurt, zou je geneigd zijn zonder gordel plaats te nemen in mijn auto!" "Ik krijg 250 euro van jou, LUMMEL", zegt Fred, "je blijft in gebreke aangaande je vervoersplicht aan mij!"

De Haarlemse rechter meent dat hier geen sprake is van overmacht. Wat mij betreft ziet hij dit in het licht van de normale "aardse" betekenis van "overmacht". Echter, "overmacht" - en daar hebben de wetgevers zelf voor gezorgd - heeft in de luchtvaart een heel andere betekenis dan op de grond, ergo mag niet op dezelfde wijze als op die grond worden uitgelegd. Daar is de rechter aan voorbijgegaan. Deze uitspraak kan er toe leiden, dat luchtvaartmaatschappijen noch meer financiële risico's moeten gaan incalculeren en dat maakt de luchtvaart weer een stuk duurder. Uiteindelijk draait u natuurlijk op voor de kosten van de schadeclaims.

Zoals u in het voorbeeld van Jan en Fred kunt zien kan een technische vertraging in de luchtvaart snel opkomen. Er zijn veel technische componenten en als er ook maar iets niet goed functioneert is dit een reden om een vliegtuig aan de grond te zetten. Met veiligheid wordt niet gemarchandeerd in de luchtvaart! Hoe anders gaat dit met andere vervoersmiddelen in onze maatschappij: hoeveel maanden heeft u met een sterretje in de vooruit gereden? In treinen zitten al helemaal geen veiligheidsgordels en heeft u wel eens zonder licht gefietst?

Dankzij efficiënte procedures en makkelijk uitwisselbare componenten zijn technische problemen aangaande vliegtuigen snel verholpen. Met deze uitspraak van de rechter zullen problemen nog sneller worden verholpen of misschien wordt er sneller gevlogen. Een retourtje Malaga, met een volle kist en meer dan 3 uur vertraging komt al snel op 90.000 euro. Het "incentive" om deze schadepost te ontlopen zal groot zijn want het gaat economisch nog steeds niet zo lekker in de luchtvaartsector.

Als airlines hun passagiers besodemieteren, en dat zal niet veel voorkomen, kan ik een "penalty" nog gedogen. Maar als aan de ene kant de veiligheid van een technische vertraging staat en aan de andere kant een slecht onderbouwde en kortzichtige uitspraak van de rechterlijke macht? Dan kies ik voor de veiligheid van een technische vertraging! Gelukkig denken onze nationale airlines er net zo over! Het zou fijn zijn als de rechter een realistische kijk zou hebben op luchtvaart en haar unieke eigenschappen.

Harry Haas

voorzitter European Federation Historic Aviation

www.efha.eu