Het probleem met dit soort zaken is dat partijen vaak bevreesd zijn impliciet schuld te bekennen als zij melden dat processen verbeterd moeten worden. Dat geldt voor de luchtvaartmaatschappijen, maar ook voor de overheden. Als VNV zijn we praktisch nooit met de schuldvraag bezig, omdat die juist het proces naar verbetering verstoort.

Van de luchtvaartmaatschappijen wordt verwacht dat zij risico’s mijden en niet over conflictgebieden vliegen. Maar ondanks het grote aantal conflictgebieden kan wel een afgewogen onderscheid gemaakt worden als het gaat om gevaar voor de burgerluchtvaart.  De vraag is nu wie dat onderscheid kan maken of moet maken en welke informatie daartoe voorhanden is.

De VNV is er voorstander van dat de overheid hier een duidelijke taak in krijgt. Die heeft zij nu namelijk niet. Als er toevallig informatie is die als relevant voor de burgerluchtvaart worden ingeschat, dan kan dat gedeeld worden. Maar hierin zit nu het gevaar. De informatie is slechts bijvangst. Er wordt niet structureel gezocht en de overheid is zich hiervan niet bewust. Bovendien zijn er geen procedures hoe de informatie moet worden gedeeld indien vermoed wordt dat de informatie relevant zou kunnen zijn voor de burgerluchtvaart. De exacte rol en verwachtingen van de overheid zijn niet gedefinieerd. Burgerluchtvaart staat niet op hun checklist; een groot gemis. Het is mogelijk dat wanneer dit wel op een checklist had gestaan de gezant in Oekraïne bij het doorlopen van de checklist meteen het risico voor de burgerluchtvaart had gevlagd.

KLM lijkt het ook allemaal wel goed te vinden zoals het nu geregeld is, gezien de recente uitspraken in de NRC. Wij vinden echter dat het niet goed geregeld is. In Nederland zijn de luchtvaartmaatschappijen volledig verantwoordelijk voor het vergaren, analyseren en beoordelen van informatie. Zij kunnen bij een deel van de informatie komen maar niet alles is toegankelijk. Bovendien zijn het commerciële bedrijven. De druk voor de meest economische route is er altijd. Daarmee zeg ik niet dat er foute afwegingen gemaakt worden, maar de druk om eerder wel dan niet te vliegen is aanwezig.  

Het kan geen kwaad als luchtvaartmaatschappijen zelf via hun netwerk veiligheidsinformatie vergaren maar juist de overheid moet met haar internationale netwerk als geen ander in staat worden geacht cruciale  informatie van over te vliegen gebieden te kunnen achterhalen. Tijdens de vlucht zijn Nederlands geregistreerde vliegtuigen in internationale en nationale wetgeving aangewezen als Nederlands grondgebied. Is het dan onlogisch te bepleiten dat er een plicht  bij de overheid komt te liggen om belangrijke veiligheidsinformatie te achterhalen en te delen?

Maar waarom heeft de Nederlandse overheid geen taak op dit vlak en waarom wil zij die ook niet hebben? Het verzamelen van informatie kan voor bewindslieden  problemen veroorzaken. Stel dat er ergens geen informatie van verkregen is die wel relevant was? Daarnaast speelt budget een rol. Extra mankracht voor MIVD en AIVD zorgt voor extra kosten.

Zou het echt zo banaal zijn dat kosten, verantwoordelijkheden en impliciete schuldbekentenis ervoor zorgen dat er niets verandert? Als piloten willen we niets anders dan veilige vluchten uitvoeren, daarom moet de informatie honderd procent betrouwbaar zijn en vooral volledig zijn en dus moet er iets veranderen. Veiligheid boven alles.

Steven Verhagen
President Vereniging Nederlandse Verkeersvliegers