De schrijft minister Kaag (Financiën) in een begeleidende brief aan de Tweede Kamer bij de vijfde en laatste rapportage van staatsagent Jeroen Kremers. Bij de evaluatie betrekt het kabinet de conclusies en suggesties, die Kremers in zijn rapportage doet.

Zoals gemeld vindt KLM dat het rapport van de staatsagent een mengeling is van meningen en feiten, waarbij Kremers de voorwaarden aan de staatsleningen, NOW-coronasteun en uitgestelde loonbelasting onterecht aan elkaar koppelt. Ook de vakbonden VNC, De Unie, VKP, VNV en NVLT oordelen scherp op het rapport en stellen dat de staatsagent de werkelijkheid geweld aan doet en zich opnieuw buiten zijn opdracht begeeft.

Kostenverlaging
Kremers schrijft in zijn rapport dat KLM zich niet heeft gehouden aan de afspraken in de zogeheten Framework Agreement om de structurele kosten met 15 procent te verlagen. Weliswaar haalde KLM dit percentage in 2021 en 2022, maar niet met structurele maatregelen. De besparing is dit jaar 250 miljoen euro te weinig en in 2025 zelfs 475 miljoen euro, aldus de staatsagent, die spreekt van een “schending van de steunvoorwaarde.” KLM heeft volgens Kremers nog steeds een zwakke financiële balans en nauwelijks eigen vermogen.

De staatsagent stelt verder dat de arbeidsvoorwaardelijke bijdrage aan de besparingen van met name de piloten en hoger personeel achter is gebleven bij de afspraken. De vakbonden zeiden eerder al dat Kremers voorbij gaat aan het oordeel van de International Labour Organization. Die concludeerde dat deze afspraken zonder overleg met de bonden en werkgevers tot stand is gekomen en daarom geen stand kan houden. De staat heeft dat oordeel naast zich neer gelegd en wenste KLM aan de voorwaarden te houden. Een bijzondere uitkering aan het personeel heeft de kostenbesparing grotendeels teniet gedaan, aldus Kremers.

Verder is de staatsagent kritisch dat KLM is overgegaan tot uitbetaling van een winstuitkering over 2022, hoewel de maatschappij de directe lening en kredietfaciliteit toen nog niet had terugbetaald. KLM had dus moeten voldoen aan de voorwaarden dat dividend niet was toegestaan, zeker omdat de staat in 2022 ook nog coronasteun verstrekte om het verlies van banen te voorkomen.

Waardering
Minister Kaag spreekt in haar brief waardering uit aan KLM dat de steun dankzij het snelle herstel van de luchtvaart heeft terugbetaald, inclusief 80 miljoen euro aan premie en rente. Ook heeft KLM zich gehouden aan de voorwaarden om de leefbaarheid en duurzaamheid te verbeteren. Maar het kabinet is “opnieuw teleurgesteld” dat het bedrijf hoe KLM de bedrijfseconomische voorwaarden heeft nageleefd.

“Ook nu het steunpakket is beëindigd verwacht het kabinet in haar rol als aandeelhouder van het bestuur van KLM dat zij concrete actie gaat ondernemen om structurele kostenreducties door te voeren en het vergroten van de competitiviteit van KLM als haar prioriteit te zien met oog voor duurzaamheid en de omgeving,” aldus minister Sigrid Kaag.

“Bovendien verwacht het kabinet dat KLM maatregelen neemt om facilitering van mogelijke belastingontwijking (door in het buitenland woonachtige piloten - red) te stoppen. Het is aan het bestuur van KLM om passende maatregelen te nemen. Het kabinet zal hierover op korte termijn met de directie en raad van commissarissen van KLM spreken en zijn aandeelhoudersbevoegdheden (blijven) inzetten om KLM en AFKL te bevragen en te beoordelen.”

Over de uitkering van 20 procent aan het personeel zegt de minister: “Het staat KLM vrij om na beëindiging van het steunpakket over te gaan tot de aangekondigde bijzondere uitkering van 20 procent van de eerder geleverde arbeidsvoorwaardelijke bijdrage. Er zijn namelijk geen contractuele afspraken meer die een dergelijke uitkering verhinderen. Wel is het zo dat deze uitkering niet bijdraagt aan de gewenste versterking van de concurrentiepositie uit hoofde van kostenreductie.”

Kaag betreurt het ook dat KLM blijkbaar niet meer volledig heeft willen meewerken aan een plan, waarin wordt bijgehouden hoe het bedrijf op termijn uitvoering geeft aan de voorwaarden op het gebied van de netwerkkwalitieit, leefbaarheid en duurzaamheid.

Beperkte mogelijkheden
Hoewel het kabinet dus nagaat of er eventuele vervolgstappen tegen KLM nodig zijn, benadrukt minister Kaag dat “het aantal mogelijkheden die de staat heeft om naleving af te dwingen beperkter is dan de staatsagent heeft geschetst in zijn rapportage. Zo kon de Nederlandse staat de lening niet terugvorderen en de staatsgarantie niet intrekken bij niet-naleving van de steunvoorwaarden door KLM en dit daarom niet inzetten als pressiemiddel. Deze mogelijkheid was niet opgenomen in het steunpakket omdat het kabinet het van belang vond dat ook de banken bijdroegen aan de steunverlening.”

“Daarnaast zijn de NOW-steun en belastinguitstel als generieke maatregelen niet voorwaardelijk aan de naleving van de voorwaarden van het specifieke steunpakket voor KLM en daarom geen passend instrument om naleving af te dwingen.”

De Kamer praat donderdagochtend met de minister over het steunpakket aan KLM.