SCHIPHOL/REYKJAVIK - Vrijdag precies een jaar geleden ging het Nederlandse luchtruim dicht als gevolg van de aswolk die een IJslandse vulkaan met een onuitspreekbare naam uitspuwde. Iets wat niet eerder was vertoond en op die manier ook niet meer zal voorkomen. "Er is geen sprake meer van sluiting van het luchtruim", zegt Paul Riemens, de hoogste baas van Luchtverkeersleiding Nederland (LVNL).

Op 15 april 2010 maakte Europa na de banken kennis met een ander IJslands exportproduct; een aswolk. “De sluiting van het luchtruim heeft toen alle aandacht gekregen, de Europese overeenkomst waardoor dit niet meer hoeft te gebeuren, niet'', zegt Riemens.

Voor hem en voor iedereen die een rol in 'de keten' speelt, was het fenomeen nieuw. “Ik kreeg op zeker moment een belletje dat we het luchtruim moesten sluiten, maar dat kan alleen Den Haag.'' Landen om ons heen sloten het luchtruim al wel, Den Haag vond het een zaak voor de luchtvaart zelf, Schiphol wilde openblijven en de KLM wilde doorvliegen. Brussel zou er na het weekeinde eens over praten.

De rol van LVNL is primair het voorkomen van ongelukken. Als het slecht weer is, wordt de capaciteit in het luchtruim teruggebracht zodat vliegers om de bui heen kunnen vliegen. “Maar wat te doen met een aswolk'', vroeg Riemens zich af. “We kregen allerlei weerkaartjes, de vliegers ook. De piloten wilden om de steeds grotere wolk heen vliegen, waardoor de beschikbare ruimte aldoor kleiner werd.''

Hel
LVNL besloot daarom uiteindelijk de capaciteit terug te brengen tot nul, Den Haag sloot vervolgens het luchtruim. “Dat was het makkelijkste deel en toen brak de hel los. Moesten we wachten op God of Europa?'' KLM-topman Peter Hartman besloot letterlijk poolshoogte te nemen en maakte zaterdags een proefvlucht. Op zondag mocht KLM lege toestellen uit Duitsland terugvliegen.

Daarna ging het snel. Op maandag kwamen de EU-ministers bijeen en werd een voorstel waar Nederland een grote rol in speelde, aangenomen. Doordat de wolk afdreef “was de acute stress weg''. Er werden vliegzones opgesteld, waardoor bij aswolken wel kan worden doorgevlogen. “Onze rol is daarbij voortaan hetzelfde als bij stevige buien'', aldus Riemens.

Champagnefleseffect
De uitbarsting van de Eyjafjallajökull op 14 april 2010 was de eerste echte vulkaanuitbarsting in West-Europa. Deze vulkaan slaapt nu, maar er zijn drie andere vulkanen die historisch gezien elk moment kunnen gaan spuwen. Edwin Zanen, fysisch geograaf en touroperator in IJsland, waarschuwt dat het weer een keer gaat gebeuren. “Er zijn drie vulkanen die over tijd zijn'', zegt Zanen. ‘Als dat de Katla-vulkaan is, die net als de Eyjafjallajökull onder een ijskap zit, komt er eenzelfde 'champagnefleseffect'."

“De Etna is leuk voor de foto, maar zodra hier in IJsland iets gebeurt, heeft dat impact op Europa, zeker gezien de luchtstromen.'' Het enige wat Europa volgens hem dan voor een nieuwe aswolk kan behoeden, is de wind. De vliegzones zullen zich dan in de praktijk moeten bewijzen.

(c) ANP